UHSK

Het is een tweede gewoonte geworden om het nieuws aan te zetten en te horen over van alles en nog wat dat lijkt op de woedende bosbranden in Australië (en elders), de stijgende zeespiegel, het smelten van de ijskap en allerlei soortgelijke natuurlijke gebeurtenissen die verband houden met klimaatverandering. De opwarming van de aarde heeft een diepe en diepgaande impact, niet alleen op de planeet zelf, haar biodiversiteit en natuurlijke flora en fauna, maar ook op haar (menselijke) bevolking. Het is de grootste bedreiging voor ons bestaan op aarde.

Dalende en stijgende temperaturen zijn een constante geweest in de 4,5 miljard jaar van de aarde, maar het is vooral sinds de industriële revolutie dat de uitvindingen en acties van mensen zo'n directe impact hebben gehad op het toenemende niveau van koolstofdioxide en andere broeikasgassen in de atmosfeer. De temperatuur van de planeet is tot een alarmerend tempo gestegen en de gevolgen zijn wereldwijd. Klimaatverandering vormt een bedreiging voor onze oceanen, het weer, voedselbronnen en fysieke gezondheid.

Deze dreiging wordt aangepakt door de inspanningen van instellingen, regeringen, multilaterale organisaties en individuen, maar hoe precies? We hebben al klimaatvluchtelingen, hoe gaan we nu en in de toekomst om met dit soort situaties? Kunnen we naar het verleden kijken en parallellen of vergelijkbare gevallen zien waaruit we lessen kunnen trekken? Hoe veranderen internationale betrekkingen, verbetert klimaatverandering de samenwerking en communicatie of lijkt het mensen alleen maar uit elkaar te drijven? Hoe reageren leiders op deze kwestie? Vanuit een historisch perspectief kunnen we kijken naar hoe klimaatverandering het dagelijks leven van burgers beïnvloedt, de manier waarop en wat voor soort werk mensen presteren en hoe dat verandert. De vragen houden nooit op.

Daarom nodigen we u zeer waarschijnlijk uit om de clips van de jaarlijkse Onderzoeksparade van dit jaar te bekijken die zich richtte op geschiedenis en het milieu. Vier onderzoekers pakten hun onderzoek naar Milieu en Geschiedenis uit en bespraken het belang van het vakgebied.

Je kunt de lezingen hier bekijken of op ons youtube kanaal door hier te klikken!

Prof Dr Liesbeth van de Grieft - Key Speaker:  The Environment in History and its Relevance for Today​  

Dr. Liesbeth van de Grift is hoogleraar Internationale Geschiedenis en Milieu. Ze is gespecialiseerd in de geschiedenis van politieke vertegenwoordiging door de lens van plattelands- en milieubestuur in de twintigste eeuw. Een leidende vraag in haar onderzoek is hoe de opkomst van 'natuur' en 'het milieu' op de politieke agenda ideeën en praktijken van democratie en belangenbehartiging heeft veranderd.

De meeste mensen zijn het erover eens dat de opwarming van de aarde ernstige bedreigingen vormt voor het voortbestaan van onze planeet. Een overgang naar een duurzamere samenleving is van cruciaal belang als we verwoestende milieu-, sociale en economische gevolgen willen voorkomen. Tegelijkertijd laat onze huidige situatie zien dat het tot stand brengen van een dergelijke fundamentele verandering een grote uitdaging is. Blijkbaar zijn kennis, technologieën en geld niet voldoende voorwaarden voor zo'n verandering. In deze lezing zal ik betogen dat we diep historisch ingebedde vragen moeten behandelen om de complexiteit van deze transitie te begrijpen - vragen over sociale en culturele normen, over wat we geneigd zijn te doen en te geloven en waarom dat moeilijk te veranderen is, en over machtsverhoudingen en de manier waarop instellingen zijn geëvolueerd.

Dr Robert-Jan Wille: The Three-dimensional Empire of Air. Europe, Weather Balloons and the Conquest of the Global Atmosphere Between 1902 and 1914

Robert-Jan Wille is VENI-postdoc aan het Freudenthal Instituut. Sinds december 2019 werkt hij aan de geschiedenis van de Duitse atmosfeerfysica.

Vorig jaar zagen we een drievoudige ademcrisis, de pandemie verstrengeld met Black Lives Matter en klimaatverandering (of het nu wordt vertegenwoordigd door bosbranden of vervuiling). Dit benadrukt een belangrijke vraag: wie heeft toegang tot de lucht die we inademen en waar we doorheen reizen? Hoe kregen sommigen meer toegang tot lucht dan anderen? Wat is onze afhankelijkheid van wetenschappelijke kennis van de lucht? Toegankelijkheid en kennis van de lucht zijn met elkaar verweven. Net als bij de aarde en de oceanen is de geschiedenis van de atmosfeer de geschiedenis van het in kaart brengen, ermee experimenteren en modelleren.

Met ballonnen en zeppelins die anticiperen op de komst van het vliegtuig in de vroege jaren 1900, was de wereldwijde atmosfeer het derde domein dat werd geclaimd door een tak van het leger, eeuwen na het land en de zee, en het eerste domein waarin civiele wetenschappers en ingenieurs een actieve rol speelden bij het beschikbaar maken ervan, een eeuw vóór de ruimte en cyberspace.

Meteorologen ontpopten zich als belangrijke experts: meer dan alleen weersvoorspellers werden ze aviologen, 'geografen van de lucht'. Met de ontdekking van de stratosfeer en straalstromen in 1902 door Franse en Duitse atmosfeerfysici, leidde het in kaart brengen van de temperatuur, vochtigheid en andere fysieke grootheden van de 'vrije atmosfeer' (of de Luftozeïsche)tot  structurele  en  wereldwijde  atmosferische campagnes met weerballonnen. Slechts enkele jaren voordat Europese landen ten oorlog zouden trekken, werkten wetenschappers uit veel van deze landen samen om de onder- en bovenste atmosfeer in kaart te brengen waar 'het weer van de wereld' werd gemaakt. Koloniale 'buitenposten' in Batavia en keizerlijke marines in de tropische zeeën wilden graag bijdragen aan dit programma. De huidige klimaatwetenschap hangt af van de gegevens die collectief werden geproduceerd, maar wat stond er toen op het spel?

Dr Katharine Frederick:  The Environment and Economic History in Sub-Saharan Africa

Dr. Katharine Frederick is universitair docent en postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Utrecht, gespecialiseerd in industriële ontwikkeling in Sub-Sahara Afrika van het late prekoloniale tot het vroege postkoloniale tijdperk.

De relatie tussen de mens en de natuurlijke omgeving speelt een grote rol in Afrika ten zuiden van de Sahara. Het ritme van het leven voor de meerderheid van de plattelandsbewoners van het continent wordt nog steeds bepaald door de seizoenen en gemeenschappen worden vaak verstoord door milieuschokken. Onderzoek naar de economische geschiedenis van Afrika heeft in toenemende mate de rol van het milieu bij het beïnvloeden van sociale en economische ontwikkeling benadrukt. Deze lezing zal onderzoeken hoe milieuschokken in de Lower Shire Valley in Malawi hebben geleid tot diepgaande economische veranderingen in de Mang'anja-dorpen in de regio. Dramatische dalingen van de waterstanden van de nabijgelegen Shire River, gecombineerd met een aanzienlijke afname van de bevolking van de regio, leidden tot het verdwijnen van de lokale textielindustrie en een toename van de teelt van geldgewassen voor wereldwijde export. Deze verschuiving veranderde de economie en samenleving van Mang'anja-gemeenschappen fundamenteel, met gevolgen voor de ontwikkeling op lange termijn in het gebied.

Prof Dr Johan Schot: Deep Transitions to a Sustainable World. Learning from History to Image the Future 

Dr. Johan Schot is hoogleraar Global History and Sustainability Transitions aan het Utrecht University Centre for Global Challenges. Hij is directeur van het Transformative Innovation Policy Consortium (TIPC) en voormalig directeur van de Science Policy Research Unit (SPRU) aan de University of Sussex Business School.

De Deep Transitions-theorie ontwikkelt een begrip van gecoördineerde veranderingsprocessen in een breed scala van sociaal-technische systemen voor het voorzien in basisbehoeften zoals energie, mobiliteit, gezondheidszorg, voedsel en water in de Eerste Diepe Transitie (Industriële Revolutie), om verschillende scenario's te beoordelen voor het ontvouwen van de Tweede Diepe Transitie. Het belangrijkste idee is dat de Eerste Diepe Transitie, die plaatsvond langs vijf grote golven van ontwikkeling in de afgelopen 250 jaar, ertoe heeft geleid dat onze sociaal-technische systemen in niet-duurzame richtingen zijn geëvolueerd. Om de geaccumuleerde economische, sociale en ecologische uitdagingen waarmee we vandaag worden geconfronteerd te verzachten, moeten we de Tweede Diepe Transitie heroriënteren terwijl deze zich in duurzame richtingen ontvouwt. Dit zal helpen bij het bereiken van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) van de Verenigde Naties, maar het vereist een fundamentele heroverweging van hoe hulpbronnen worden gebruikt, de manieren waarop we innoveren en hoe we omgaan met de gevolgen van innovatie. In mijn presentatie zal ik me richten op wat we kunnen leren van de geschiedenis van opkomst, versnelling, stabilisatie en directionaliteit van de Eerste Diepe Transitie om ons de toekomst voor te stellen van de opkomst, versnelling, stabilisatie en directionaliteit van de Tweede Diepe Transitie. Kijk voor meer informatie op www.deeptransitions.net.

Discussiepanel

Een discussiepanel onder leiding van UHSK-alumnus Timo Houtekamer dat zich verdiept in het waarom en hoe van milieugeschiedenis, het belang ervan en de manier waarop studenten betrokken kunnen raken. Hij wordt vergezeld door prof. dr. Johan Schot en dr. Robert-Jan Wille. Om hun individuele gesprekken te bekijken, bekijk je de Research Parade-afspeellijst op YouTube.